Η Κοιλάδα των εκπλήξεων

Συναισθησία – η ανάμειξη των αισθήσεων

Ο Richard Feynman, τιμημένος με το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής (1965), είπε κάποτε ότι έβλεπε τις εξισώσεις με τη μορφή χρωμάτων.

Σε κάθε έναν από τους πίνακές του, ο ζωγράφος Wassily Kandinsky προσπαθούσε να αναπαραστήσει το οπτικό ισοδύναμο μιας μουσικής συμφωνίας.

Ο Vladimir Nabokov έγραφε ότι «ακούς έναν ήχο, μα σου φέρνει στον νου μια απόχρωση· αόρατα τα χέρια που αγγίζουν τις ευαίσθητες χορδές της καρδιάς σου· μα δεν αντηχούν μέσα σου σαν μουσική αλλά σαν φως· χρωματιστοί ήχοι που σου μιλούν μέσα από τους αινιγματικούς στίχους ενός σονέτου».

Όλες οι παραπάνω προσωπικότητες «έπασχαν» από συναισθησία», ένα αθώο νευρολογικό φαινόμενο, κατά το οποίο το ερέθισμα μιας αίσθησης, όπως η όραση ή η ακοή, γεννά αυτόματα και ακούσια αντιληπτικές εμπειρίες σε κάποια άλλη αισθητήρια λειτουργία, εξαιτίας της αυξημένης αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα αισθητηριακά κέντρα του εγκεφάλου.

Απόσπασμα από την συνέντευξη στους Financial Times,

13 Ιουνίου 2014 στη Sarah Hemming

“Ο βετεράνος θεατρικός σκηνοθέτης Peter Brook”

Ακόμα και σήμερα, στα 89 του χρόνια, ο αντισυμβατικός θεατρικός σκηνοθέτης εξακολουθεί να προκαλεί και διχάζει. Μιλά για την τελευταία του δημιουργία και για την προσδοκία του να «απολαύσει πιο ολοκληρωμένα τη ζωή». Ο Peter Brook σηκώνει από το τραπέζι ένα ποτήρι φρεσκοστυμμένο χυμό πορτοκάλι και το στριφογυρίζει στο χέρι του. «Κοιτάζω το ποτήρι με τον χυμό», λέει, «και αφουγκράζομαι με όλη μου την προσοχή – δεν ακούγεται ο παραμικρός ήχος».

Μα ασφαλώς και όχι, θα σκεφτείτε. Ωστόσο, ενώ για τους περισσότερους από εμάς τα χρώματα, οι ήχοι και οι αισθήσεις παραμένουν πεισματικά ανεξάρτητες οντότητες, για άλλους τα όρια ανάμεσά τους είναι ρευστά και πορώδη. Κουβεντιάζω με τον μεγάλο πρωτοπόρο του θεάτρου περί συναισθησίας, με άλλα λόγια περί του ασυνήθιστου νευρολογικού φαινομένου που χαρακτηρίζεται από την αλληλοεπικάλυψη των αισθήσεων. Για παράδειγμα, ένας ήχος γεννά την εντύπωση ενός χρώματος ή μιας γεύσης. Και οι δύο συμφωνούμε ότι όποιος δεν διαθέτει μια τέτοια ικανότητα, δυσκολεύεται να τη φανταστεί. Να πώς εξηγείται γιατί ο Brook έγραψε ένα θεατρικό έργο για το συγκεκριμένο θέμα.

Η κοιλάδα της έκπληξης κάνει πρεμιέρα την ερχόμενη εβδομάδα στο Young Vic του Λονδίνου. Το έργο αντλεί το θέμα του από τα συναισθητικά βιώματα και επιχειρεί να τα διαβιβάσει στο κοινό συνδυάζοντας τις μαρτυρίες σε πρώτο πρόσωπο με την τέχνη του θεάτρου. Οι φωτισμοί, για παράδειγμα, ντύνουν τη σκηνή με χρώματα που εναλλάσσονται γρήγορα μεταξύ τους, ώστε να αποδώσουν τι λογής ήχοι γεννιούνται στον νου ενός ανθρώπου όταν ακούει μουσική. «Χρησιμοποιούμε το θέατρο για να δώσουμε ζωή σε μια έρευνα η οποία δεν έχει ούτε φόρμα ούτε σώμα» εξηγεί ο Brook. Διόλου εύκολη υπόθεση. Από την άλλη, όμως, ο Brook επέλεγε σε όλη του τη ζωή να ακολουθεί δύσκολα θεατρικά μονοπάτια...

«Το ερώτημα προς τον εαυτό μου και προς τους στενούς συνεργάτες μου ήταν το εξής: Πώς θα μπορούσαμε να διερευνήσουμε το νόημα της ανθρώπινης ζωής, μα από μια διαφορετική σκοπιά και με το βλέμμα στραμμένο στις σύγχρονες συνθήκες; Έτσι βάλαμε μπρος αυτή την έρευνα, με σκοπό να κατανοήσουμε τον ανθρώπινο εγκέφαλο».

Η κοιλάδα της έκπληξης είναι το τρίτο μέρος μιας θεατρικής τριλογίας που καταπιάνεται με τον ανθρώπινο νου. Πρόκειται για ένα εγχείρημα, αρχικά εμπνευσμένο από το έργο του νευρολόγου Oliver Sacks. Το πρώτο θεατρικό ήταν Ο άνθρωπος που...(1993), βασισμένο στο βιβλίο του Sacks υπό τον τίτλο Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο. Η νέα παράσταση του Brook διακρίνεται για τη λιτή, ντελικάτη και κατασταλαγμένη προσέγγιση των πραγμάτων, η οποία διέπει εν γένει την πρόσφατη δουλειά του σκηνοθέτη.

« Η μοναδική επιδίωξη που έχω από το θέατρο είναι ότι, μετά από μια κοινή εμπειρία μίας ή δύο ωρών, οι θεατές θα φύγουν έχοντας αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για τη ζωή απ’ ό,τι όταν μπήκαν στην αίθουσα».

The Valley of Astonishment - Aperçu de création from Théâtre des Bouffes du Nord on Vimeo.

Πίτερ Μπρουκ: Ο σκηνοθέτης πρέπει να παραμερίσει το Εγώ

Συνέντευξη στον Μάκη Προβατά για το ΒΗΜΑ

Λίγο προτού έλθει ξανά στην Ελλάδα για να ανεβάσει την παράσταση «Η κοιλάδα των εκπλήξεων» ο θρύλος του θεάτρου μιλάει για τον μύθο της κουλτούρας, τα ανθρώπινα χαρίσματα και τα χρώματα των λέξεων

Ο εγκέφαλος επί σκηνής. Εδώ και μερικούς μήνες σε διάφορες πόλεις του κόσμου, με αφετηρία το Παρίσι, η παράσταση «Η κοιλάδα των εκπλήξεων» του Πίτερ Μπρουκ δίνει την ευκαιρία στον θεατή να δει επί σκηνής δύο σπάνιους εγκεφάλους. Τον ανθρώπινο, μέσα από τη συναισθησία (το φαινόμενο το οποίο χαρακτηρίζεται από την ταυτόχρονη αντίληψη ενός αισθήματος συμπληρωματικού του κύριου και φυσιολογικού και αφορά ένα άλλο σημείο του σώματος ή ένα άλλο αισθητήριο όργανο, όπως π.χ. όταν ένας ήχος γεννά την εντύπωση του χρώματος), και τον θεατρικό. Toυ Πίτερ Μπρουκ εννοείται. Σε λίγο καιρό, χάρη στη δουλειά της Αττικής Πολιτιστικής, η «Κοιλάδα των εκπλήξεων» θα έλθει και στην Αθήνα (Δημοτικό Θέατρο Πειραιά).

Ο νομπελίστας φυσικός Ρίτσαρντ Φάινμαν έλεγε ότι έβλεπε τις εξισώσεις με χρώμα και οΒασίλι Καντίνσκι ότι ζωγράφιζε τη συμφωνική μουσική που άκουγε. Ο 90χρονος θρύλος του θεάτρου μάς έδωσε ραντεβού στο καφέ ενός ξενοδοχείου στο Παρίσι όπου πίνει εδώ και 40 χρόνια τα απογεύματα τον καφέ του. Ηλθε πέντε λεπτά νωρίτερα. «Μένω εδώ δίπλα και είπα να μην περιμένετε εσείς που ήλθατε από την Ελλάδα» είπε ανοίγoντας τη συζήτηση.

Κάνοντας μια παράσταση για τους ανθρώπους με συναισθησία αποδεικνύετε με έναν ακόμη τρόπο ότι τα πάντα μπορούν να γίνουν θέατρο.

«Η ζωή είναι μια μεγάλη λέξη και κανένας μέχρι στιγμής, ούτε καν οι μεγαλύτεροι από τους έλληνες φιλοσόφους, δεν μπόρεσε να πει ακριβώς τι είναι ζωή, γιατί από τη στιγμή που θα το έκανε θα την είχε μικρύνει. Ηταν κάποτε μια στιγμή που περιείχε μόνο δυνητική Δημιουργία, ένας κενός χώρος, άχρονος και χωρίς όρια, που δεν ήταν νεκρός, ήταν μια Δυνατότητα. Κάτι σε αυτόν τον ατελείωτο χώρο ήταν έτοιμο και περίμενε, όπως το κοινό πριν από ένα θεατρικό έργο. Εκείνη την αρχική στιγμή ήλθε μια διαφορετική δόνηση η οποία έδωσε την ώθηση για να ξεκινήσει η δημιουργία των πάντων, και φυσικά του ανθρώπου. Τότε άρχισε να υπάρχει η ουσία του θεάτρου, δηλαδή η τραγωδία και η κωμωδία γύρω από την ανθρώπινη διαμάχη που υπάρχει κάθε στιγμή. Από την πιο ασήμαντη πτυχή ως τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα, το θέατρο είναι ένα εργαλείο, ένας μεγεθυντικός φακός για να δούμε καθαρά τις λεπτομέρειες της ζωής και των σχέσεων. Η παραμικρή λεπτομέρεια μπορεί να γίνει παράσταση, αρκεί κάποιος να την κάνει ζωντανή και ενδιαφέρουσα».

Η «Μαχαμπαράτα» ήταν ενός είδους Big Bang για εσάς;

«Απόλυτα. Οταν ολοκλήρωσα τη "Μαχαμπαράτα", που για μένα περιέχει πράγματα ισοδύναμα με ολόκληρο το έργο του Σαίξπηρ, είπα με τη συνεργάτιδά μου (σ.σ.: Μαρί-Ελέν Εστέν) ότι έχουμε πλέον μια καινούργια ευθύνη: να μη συνεχίσουμε με πράγματα του παρελθόντος και να παρουσιάσουμε έργα που ισχύουν στη σύγχρονη ζωή. Ποιο είναι το σημερινό ισοδύναμο της "Οδύσσειας" και των πολύ σπουδαίων ιστοριών όπως η "Μαχαμπαράτα"; Η ευθύνη μας δεν είναι να μένουμε στο παρελθόν αλλά να δούμε ποιο είναι σημαντικό στην εποχή μας. Αυτή είναι η άλλη πλευρά του θεάτρου. Δεν μπορούμε να μένουμε σε ένα ρομαντικό όνειρο της κουλτούρας, αυτού του τρομερά επικίνδυνου μύθου. Η κουλτούρα είναι μια υπέροχη λέξη που από μόνη της δεν σημαίνει τίποτε. Η λέξη κουλτούρα είναι για να τη χρησιμοποιούν οι πωλητές. Στην πραγματικότητα είναι κάτι που αγγίζει κάποιον βαθιά και μπορεί να αλλάξει την αντίληψή του για οτιδήποτε».

Από τη μια είναι αναμενόμενο για εσάς αλλά είναι και εντυπωσιακό το ότι κάνατε θέατρο ένα επιστημονικό θέμα.

«Πριν από χρόνια αποφάσισα να κοιτάξω προς την πλευρά της επιστήμης. Κατ' αρχάς κάναμε το έργο "Ο άνθρωπος που...". Το παρουσιάσαμε ως ένα μεγάλο ερωτηματικό. Τι είναι αυτό το πλάσμα που ονομάζουμε άνθρωπος; Αυτό μας οδήγησε σε ανθρώπους που έχουν σπάνιες νευρολογικές δυνατότητες, που λίγοι τις κατανοούσαν. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν ζήσει επώδυνη παιδική και σχολική ηλικία. Σπουδαίοι συνθέτες, ζωγράφοι και άλλοι δεν μπόρεσαν ποτέ να πουν ότι βλέπουν την Τρίτη ως ροζ, ενώ κάποιοι έλεγαν στον δάσκαλό τους ότι ακούγοντας μουσική έβλεπαν σύννεφα και τριαντάφυλλα και εκείνος τους έλεγε "πάψε, αυτό που λες είναι γελοίο και αν λες τέτοια δεν θα πετύχεις ποτέ στη ζωή σου". Εμείς κάναμε το αντίθετο. Συνεργαστήκαμε μαζί τους και είδαμε ότι είναι πολύ χαρισματικοί άνθρωποι, δεν είναι αφύσικοι, είναι σε μερικά σημεία "extra φυσιολογικοί"».

Ο Φάινμαν, ο Καντίνσκι, ο Ναμπόκοφ ήταν μερικοί από τους «extra φυσιολογικούς»;

«Ναι, γιατί οι άνθρωποι με συναισθησία έχουν τη δυνατότητα να βιώνουν πιο βαθιά και πιο πλούσια συγκεκριμένες καταστάσεις. Οχι ολόκληρη η ζωή, αλλά ένα κομμάτι της είναι για αυτούς πολύ πιο πλούσιο σε εμπειρία, και αυτό τους προκαλεί αυτό το συναίσθημα που σε υποχρεώνει να ανοίξεις το στόμα σου και να πάρεις μια μικρή εισπνοή. Αν σταθείς μέσα σε ένα αρχαίο ελληνικό θέατρο ή ναό, για μια στιγμή κάτι μέσα σου σταματάει και τότε νιώθεις αυτό το συναίσθημα».

Τη στιγμή που συλλαμβάνετε μια ιδέα αναρωτιέμαι αν έχετε ενός είδους idea aesthesia. Βλέπετε χρώματα, ακούτε ήχους ή κάτι άλλο;

«Οχι. Οταν ξεκινάω κάτι, δεν έχει σχήμα, μορφή και χρώμα, όμως έχω ένα βαθύτατο συναίσθημα ότι αυτή είναι η σωστή κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να πάμε. Την επόμενη ημέρα ή ύστερα από πολλά χρόνια αυτή η ιδέα ξαφνικά ξεπροβάλλει με σχήμα, μορφή και δομή. Αυτό που με τρομάζει είναι ένας σκηνοθέτης θεάτρου ο οποίος σταυρώνει τα χέρια του στο στήθος και λέει "εσύ κάνε αυτό και εσύ το άλλο". Και αυτό το κάνει γιατί λέει ότι είναι το concept του σκηνοθέτη. Και εγώ λέω "fuck concept"».

Είπατε «fuck concept»; (Εδώ γέλασε κυριολεκτικά σαν μικρό παιδί)

«Υes, fuck concept. Είναι σαν να ξεκινάς από το τέλος. Το concept είναι ένα φράγμα, ένα παραπέτασμα που δημιουργεί το Eγώ. Ο σκηνοθέτης μιας παράστασης πρέπει μέρα με τη μέρα να βλέπει τι έχει ανακαλυφθεί γύρω από αυτήν και τι μένει να ανακαλυφθεί».

Στην παράσταση η Sammy Costas λέει: «Μπορώ να δω το "τίποτε", και αφού μπορώ να το δω, τότε υπάρχει κάτι». Υπάρχει για εσάς κάτι που να το ονομάζετε «απόλυτο τίποτε»;

«Οχι, δεν υπάρχει. Ωστόσο, ενώ δεν υπάρχει το Τίποτε, υπάρχει το Κενό. Αυτό που έλεγα στο "Empty Space" δεν αφορούσε ένα άδειο θέατρο αλλά τον κάθε ηθοποιό. Προκειμένου να είναι ανοιχτός σε οτιδήποτε υπάρχει κρυμμένο μέσα του και όχι σε οτιδήποτε του λέει το μυαλό του, πρέπει να υπάρξει ένας κενός χώρος. Αν ο ηθοποιός είναι γεμάτος από Εγώ, φιλοδοξία, φόβο και ιδέες, μπορεί να γίνει ένας καλός ηθοποιός αλλά όχι ένας μεγάλος ηθοποιός. Μεγάλος ηθοποιός είναι αυτός ο οποίος όταν πρέπει να πει μια λέξη δεν θα σκεφθεί διανοητικά αλλά θα την εκστομίσει σαν μια ηχώ σε έναν κενό χώρο μέσα του. Από την αντανάκλαση αυτής της ηχούς θα προκύψει ο τρόπος που θα την πει στο κοινό. Αυτός είναι και ο λόγος που ένας μεγάλος ηθοποιός δεν εκστομίζει την ίδια λέξη με τον ίδιο τρόπο σε δύο συνεχόμενες παραστάσεις»

Στο έργο σας συνολικά έχετε αναγάγει την απλότητα σε «Αγία απλότητα». Τι άλλο πιστεύετε ότι είναι άγιο στο θέατρο;

«Αγιο είναι να μπορείς να κάνεις αυτό που έκανε ο Σαίξπηρ. Ενώ τη μία στιγμή λέει κάτι που αγγίζει τα υψηλότερα σημεία αυτών που έχουν γράψει οι αρχαίοι έλληνες συγγραφείς, στην επόμενη λέξη θα πει κάτι που λέει ο πιο βρωμιάρης σεξιστής του δρόμου. Αυτά τα δύο δεν πρέπει να διαχωρίζονται. Αυτό ονομάζεται άμεσο θέατρο γιατί περιέχει την άμεση εμπειρία του κοινού, και είναι άγιο γιατί έχει νόημα και είναι ωμό, καθαρό. Εκεί υπάρχουν οι σπόροι της αγιότητας των πραγμάτων».

Εσείς έχετε κάποια ιδέα για το ποιος μπορεί να ήταν ο Σαίξπηρ;

«Φυσικά. Ο Σαίξπηρ! Τι σημασία έχει ποιος ήταν ο πραγματικός Σαίξπηρ αφού ήταν μοναδικός! Κανένας δεν γνωρίζει ποιος ήταν και υπάρχουν δεκαοκτώ πιθανές εκδοχές».

Εννοείτε ότι δεν έχουν σημασία τα πρόσωπα;

«Φανταστείτε όταν γυρίσετε στην Ελλάδα να σας πει κάποιος: "Το έμαθες; Ο Πίτερ Μπρουκ δεν υφίσταται στην πραγματικότητα. Οταν ήταν είκοσι πέντε ετών, κάποιος άλλος πήρε τη θέση του. Αυτόν συνάντησες". Ή αν κάποιος μού έλεγε: "Ξέρεις κάτι; Ο πραγματικός Μάκης Προβατάς δεν ήλθε να σε συναντήσει. Ηταν φθηνότερο για την εφημερίδα να βάλει κάποιον που ζει στο Παρίσι να προσποιηθεί ότι ήταν αυτός και να σου πάρει συνέντευξη". Τι σημασία θα είχε αυτό, αφού είστε εδώ μπροστά μου και κάνουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση; Μάλιστα αν κάποιος με συναισθησία καθόταν εδώ δίπλα, μαζί μας, θα μας άκουγε να μιλάμε αλλά την ίδια στιγμή θα έλεγε: "Σας ακούω και βλέπω ένα κόκκινο φως". Για αυτόν η συνομιλία μας με χρώμα θα ήταν μια πραγματικότητα που θα βίωνε».

Οντως πιστεύετε ότι θα έβλεπε κόκκινο χρώμα στην κουβέντα μας;

«Ναι, νομίζω βαθύ κόκκινο»

Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ενώ οι άνθρωποι έχουμε ακριβώς τον ίδιο εγκέφαλο έχουμε τόσο διαφορετικό μυαλό;

«Γιατί θα έπρεπε να το εξηγήσω; Αυτό μας φέρνει στην αρχή όπου είπαμε ότι τα πάντα μπορούν να γίνουν θέατρο. Το ότι οι άνθρωποι έχουν ίδιο εγκέφαλο αλλά διαφορετική σκέψη είναι απλώς ένα γεγονός, και αυτό είναι το σπουδαίο βασικό υλικό του θεάτρου».

Επομένως την κάθαρση στο θέατρο μπορούν να τη βιώσουν όλοι;

«Ναι, και αυτό ακριβώς θεωρώ ότι είναι το πιο σημαντικό στο θέατρο. Γι’ αυτό, ενώ οι αρχαίοι Ελληνες παρακολουθούσαν τις σπουδαίες τραγωδίες που ήταν βασισμένες σε πραγματικά ιστορικά γεγονότα που οι ίδιοι βίωναν, δεν γνωρίζουμε να υπήρξε ποτέ ούτε ένας που να γύρισε σπίτι του και να αυτοκτόνησε. Βίωνε το δράμα και την κάθαρση μέσα στην ίδια παράσταση. Στην “Κοιλάδα των εκπλήξεων” φεύγοντας οι θεατές, ανεξάρτητα από τη διάθεση με την οποία έχουν πάει, νιώθουν ενός είδους κάθαρση».«Το θέατρο ποτέ δεν τελειώνει»

Η «Κοιλάδα των εκπλήξεων» έρχεται στην Ελλάδα. Την περιμένουμε με τεράστια ανυπομονησία.
«Κάθε κοινό για εμάς είναι μια καινούργια εμπειρία και γι’ αυτή την παράσταση το ελληνικό κοινό θα είναι μια ειδική εμπειρία. Η μεγάλη προσμονή του κοινού όμως κάνει πιο δύσκολο για τους ηθοποιούς το να παίξουν καλά και αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση».

Ο Πολ Βαλερί έχει γράψει ότι «ένα βιβλίο στην ουσία δεν τελειώνει, απλά εγκαταλείπεται». Ισχύει το ίδιο και για το θέατρο;
«Ναι, απόλυτα».

Τι θα λέγατε στους επόμενους σκηνοθέτες που θα συναντήσουν το έργο σας;
«Απλώς ρίξτε του μια ματιά και ξεκινήστε κάτι δικό σας. Και μην ξεχνάτε: Ο,τι σας έχω πει μην το πιστεύετε».

Είστε ίσως ο σημαντικότερος εν ζωή σκηνοθέτης και ένας σοφός άνθρωπος. Επειτα από τόσα χρόνια και έχοντας κάνει τόσο πολλά, τι θα απαντούσατε αν σας ρωτούσα: «Ποιος είστε, κύριε Μπρουκ;»
«Δεν έχω ιδέα. Σε αυτή τη ζωή είμαι “The man who…”. Η ερώτησή σας είναι η απάντηση».

Θέλετε να πείτε κάποιο τελικό συμπέρασμα τώρα στο τέλος της συζήτησής μας;
«Δεν υπάρχει τελικό συμπέρασμα. Στις σημαντικές συζητήσεις μπορεί να υπάρξουν πολλά μικρά συμπεράσματα αλλά κανένα τελικό. Αυτό τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες».

πότε & πού:

Η «Κοιλάδα των εκπλήξεων» θα παρουσιαστεί από 2 ως 6 Δεκεμβρίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Πρόκειται για μια συμπαραγωγή με την Αττική Πολιτιστική, την οποία ευχαριστούμε για αυτή τη συνάντηση.

Κάθριν Χάντερ: Οι άνθρωποι χρειάζονται το θέατρο

Η ελληνικής καταγωγής ηθοποιός μιλάει για τη νέα συνεργασία της με τον Πίτερ Μπρουκ, για τους ρόλους που της αρέσουν και για τα χρώματα στη ζωή της

Η Αικατερίνη Χατζηπατέρα γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1957 από έλληνες γονείς που είχαν μεταναστεύσει στην Αμερική. Μεγάλωσε στην Αγγλία. Σπούδασε στη φημισμένη θεατρική σχολή RADA και ξεκίνησε μια μεγάλη θεατρική καριέρα: αυτή είναι η Κάθριν Χάντερ που θα βρεθεί σε λίγες ημέρες στην Αθήνα για την παράσταση του Πίτερ Μπρουκ «Η Κοιλάδα των Εκπλήξεων» που θα παρουσιαστεί στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά.

Με βραβεία και διακρίσεις, αυτή η ελληνικής καταγωγής ηθοποιός συνεχίζει να μιλάει τη μητρική της γλώσσα και παράλληλα να κάνει θέατρο μέσα από δύσκολους αλλά προκλητικούς δρόμους. Στην τελευταία αυτή παραγωγή του Μπρουκ είναι η Sammy Costas. Λέξη-«κλειδί» για αυτό που θα δούμε η «συναισθησία»…

Πώς βλέπει ο άνθρωπος τον κόσμο κάτω από ένα τελείως διαφορετικό φως; Ποιες αισθήσεις του ξυπνά και με ποιες εμπειρίες εμπλουτίζει το μυαλό του; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να δώσει απάντηση ο 92χρονος βρετανός θεατράνθρωπος. Σαν ένα ταξίδι μέσα στον ανθρώπινο νου, σαν μια προσπάθεια να λυθεί το αίνιγμα του μυαλού, «Η Κοιλάδα των Εκπλήξεων» είναι εμπνευσμένη από επιστημονικές νευρολογικές έρευνες, αληθινές ιστορίες και το επικό μυστικιστικό ποίημα του Φαρίντ Ατάρ «The Conference of the Birds».

Κυρία Χάντερ, ποιο είναι το συναίσθημά σας λίγο πριν από την άφιξη στην Ελλάδα;

«Είμαι πολύ χαρούμενη που έρχομαι στην Ελλάδα. Είμαι Ελληνίδα ξέρετε. Ζω στο Λονδίνο, έχω στήσει όλη μου την καριέρα στο εξωτερικό, αλλά όταν έρχομαι στην πατρίδα μου νιώθω διαφορετικά».

Τι ακριβώς είναι «Η Κοιλάδα των Εκπλήξεων»;

«Είναι μια παράσταση που φέρει τη σφραγίδα του Πίτερ Μπρουκ και εντάσσεται στην εξελικτική δουλειά που κάνει ο ίδιος στο θέατρο. Είναι μια συνέχεια. Καταπιάνεται με το μυαλό, με τον εγκέφαλο. Εξετάζει όλες τις πτυχές και τις λειτουργίες του. Τι είναι ο άνθρωπος, τι είναι η ανθρώπινη ύπαρξη;».

Πώς θα χαρακτηρίζατε τον Πίτερ Μπρουκ;

«Είναι ένα τεράστιο ταλέντο, ένα τεράστιο ταλέντο για τη σκηνή και για το κοινό ο Μπρουκ. Ζητά από όλους μας να κοιτάξουμε μέσα μας. Μοιάζει η δουλειά του Μπρουκ με την τελευταία εποχή του Ματίς – την μπλε. Μας προτείνει να σκεφτούμε, να φανταστούμε. Κάποιος άλλος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει βίντεο, τεχνολογία, να προσθέσει πράγματα. Ο Μπρουκ δεν κάνει τίποτε από όλα αυτά. Φέρνει στη σκηνή τρεις ηθοποιούς, δύο μουσικούς και πολλή φαντασία».

Πώς δουλεύει; Πώς είναι η συνεργασία μαζί του;

«Κατ’ αρχήν είναι πολύ ζεστός, ξεκάθαρος και άμεσος. Δεν είναι εγκεφαλικός ούτε ζητά από εμάς να γίνουμε εγκεφαλικοί. Εχει στόχο και τον υπηρετεί. Είναι ακριβής. Παράλληλα μας ζητά να πούμε τις σκέψεις μας. Εκτιμά αυτά που του λέμε. Είναι ιδιαίτερος, ξεχωριστός. Μας κάνει να νιώθουμε. Μας θυμίζει το θαύμα τού να είσαι άνθρωπος, το θαύμα της ανθρώπινης ύπαρξης και τη δύναμη του μυαλού. Στο τέλος όλα καταλήγουν σε ένα μυστήριο».

Εχετε συμμετοχή στο τελικό κείμενο;

«Κοιτάξτε, το κείμενο γράφεται από τον Μπρουκ και τη Μαρί-Ελέν Ετιέν. Μετά όμως, στις πρόβες, διαμορφώνουμε όλοι μαζί το τελικό σενάριο».

Ο Μπρουκ είναι μια μεγάλη μορφή του θεάτρου. Σήμερα υπάρχουν άλλοι, νεότεροι ίσως, αντίστοιχοι θεατράνθρωποι;

«Πάντα υπάρχουν και άλλοι που έρχονται από πίσω. Δεν τελειώνει το είδος. Και ο ίδιος δεν πιστεύει ότι είναι μοναδικός. Αλίμονο. Ποιος θέλει μόνο ένα λουλούδι στον κήπο του; Προφανώς και υπάρχουν σημαντικοί σκηνοθέτες στον κόσμο. Ισως αυτό που χαρακτηρίζει τον Μπρουκ είναι ο τρόπος που συνέδεσε τους πολιτισμούς μεταξύ τους, ο τρόπος που συνδύασε διαφορετικές κουλτούρες μέσα από τις παραστάσεις και τα έργα του. Το ταξίδι του είναι μοναδικό και τον διαφοροποιεί. Κι ακόμη ψάχνει».

Είστε αισιόδοξη για το μέλλον του θεάτρου;

«Θα έρθει η ώρα που οι άνθρωποι θα ξυπνήσουν γιατί θα έχουν βαρεθεί την απομόνωση που έχει φέρει η τεχνολογία στη ζωή μας. Πιστεύω στην επαφή, στην επικοινωνία, ακόμη κι όταν οδηγεί σε διαφωνίες ή καβγάδες. Το θέατρο στο μέλλον θα γίνει ακόμη πιο δημοφιλές, οι άνθρωποι το χρειάζονται. Γι’ αυτό και είμαι αισιόδοξη για το μέλλον του θεάτρου».

Τι σημαίνει για εσάς η Ελλάδα;

«Για μένα Ελλάδα σημαίνει σπίτι, οικογένεια, ρίζες. Σημαίνει την κουλτούρα μου. Στις ρίζες μου, στο αίμα μου είμαι Ελληνίδα. Εχοντας όμως ζήσει όλη τη ζωή μου στην Αγγλία, έχω αποκτήσει και κάποια άλλα χαρακτηριστικά. Μιλάω ελληνικά με τους δικούς μου, προπαντός με τα αδέλφια μου».

«Φανταστείτε έναν κόσμο όπου κάθε ήχος έχει ένα χρώμα και κάθε χρώμα μια γεύση» είναι το μότο της παράστασης του Μπρουκ. Καθετί έχει το χρώμα του;

«Κι όμως… Ρωτήστε τους ανθρώπους. Ο καθένας μας δίνει άλλο χρώμα στον κόσμο του, στη ζωή του, στη φωνή του, ακόμη και στις μνήμες του».

Ποιο είναι το χρώμα του δικού σας κόσμου;

«Αλλάζει συνεχώς. Αυτή την εποχή είναι φωτεινό μπλε».

«Το διαφορετικό είναι πιο γοητευτικό»Οι ρόλοι σας τα τελευταία κυρίως χρόνια έχουν ιδιαιτερότητες: παίζετε ρόλους του άλλου φύλου, μεταμφιέζεστε… Μέχρι και ως πίθηκο σας είδαμε επί σκηνής.

«Δεν με ενδιέφεραν ποτέ οι ενζενί. Εβρισκα πάντα πολύ πιο προκλητικό να παίξω κάτι που ήταν κόντρα σε μένα. Εζησα κοντά σε ηλικιωμένους ανθρώπους όταν ήμουν παιδί και μου αρέσει να ερμηνεύω ηλικιωμένους. Το διαφορετικό είναι πιο γοητευτικό και ίσως γίνεται πιο προσωπικό τελικά. Με προετοίμασαν μέχρι να μου προτείνουν τον ρόλο του πιθήκου μήπως και ενοχληθώ. Αντιθέτως, το βρήκα τόσο προκλητικό. Τέτοιοι ρόλοι ανοίγουν τη φαντασία, σου επιτρέπουν να δοκιμάσεις και να δοκιμαστείς».

πότε & πού:

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, «Η Κοιλάδα των Εκπλήξεων». Παραστάσεις 2- 6/12/2014, στις 21.00. Πληροφορίες & εισιτήρια: τηλ. 210 4143.300